Abstract
16. Yüzyıl Şairlerinden Edirneli Nazmî’nin Perspektifinden Osmanlı Toplumunda Mağrur Olunan Unsurlar
“Mağrur” Arapça bir kelime olup genel olarak “gururlu, kibirli, böbürlenen” gibi manalara gelir. Kibir mefhumuna yakın manada kullanılan başka kavramlar bulunmakla birlikte literatürde bunlardan yalnızca ucb kelimesi kibir gibi ahlak terimi olarak kullanılmıştır. Kaynaklarda genellikle ucbun kibirden farklı olduğu ifade edilir. Kişinin kendini büyük, başkalarını küçük görmesine kibir denilirken, başkasını küçük görmeden kendini ve yaptıklarını beğenerek böbürlenmesine de ucb adı verilir. “İnsanın geçici değerlerle aldanıp onlarla avunması” manasındaki gurur da Türkçede “kendini beğenme, büyüklenme, böbürlenme” karşılıklarına gelir.
Şeytanın, insanların bazısını malla, bazılarını ilimle, bazısını hükümranlıkla, bazısını da şehevi istek ve arzularla aldatıp gurura sevk ettiği bilinen bir hakikattir. Gurura kapılan insan kendindeki niteliklerden dolayı beğenme hastalığının pençesine düşer. Başka insanlara karşı kendini üstün görmeye başlar. Kuran-ı Kerim’de yirmi yedi ayette gurur ve bu kökten türetilmiş diğer kelimeler yer alır. Bu ayetlerin çoğunluğunda gururun “dünyaya kapılma, aldanma” anlamı ağır basar. Kuran’a göre, geçiciliği ve aldatıcılığı olduğu hâlde bunlar unutularak bir değeri varmış gibi kendisine bağlanılan dünya, insanların dinleri ve öbür dünyaları için büyük bir tehlike arz etmektedir. Kur’an’da kibir ve gurur sahiplerinin çeşitli örneklerle eleştirildiği görülür. Kur’an’ı kendine düstur edinen Müslüman toplumlarda “mağrur olmak” eleştirilen hususlardan biridir.
16. yüzyıl şairlerinden Edirneli Nazmi, Divan’ında diğer şairler gibi dönemine ayna tutar. Bu makalede Edirneli Nazmi’nin Divan’ında “mağrur” kavramı ele alındı. Bir divan şairinin gözünden, her devir için, eleştiri konusu olan “mağrur” olunan unsurların neler olduğu tespit edildi. Bu unsurlarla ilgili beyitler çerçevesinde açıklamalar yapıldı. Böylece Türk toplumu ile ilgili yapılacak kültür çalışmalarına katkı sağlanmak hedeflendi.
Keywords
Mağrur, Gurur, Edirneli Nazmi, Divan.