Abstract
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Abdullah Efendinin Rüyaları” Hikâyesinde Söz Dizimi
Bu makalede, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Abdullah Efendinin Rüyaları” adlı hikâyesinde, söz dizimsel yapılar, dil bilim ekseninde değerlendirildi. Abdullah Efendi’nin Rüyaları adlı hikâyesinden yaklaşık olarak eserin her sayfasından birden fazla cümle alınarak, bu cümleler söz dizimi açısından incelendi. Eserin her sayfasından seçilen cümleler, cümle yapısına göre basit, birleşik, bağlı ve sıralı cümleler, yükleminin anlamına, türüne ve yerine göre incelendi.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kendisine özgü üslubuyla oluşturduğu cümlelerde kelime grupları tespit edilerek tablo halinde verildi. Bu makale ile söz dizimi çalışmalarına katkıda bulunmak ve hikâyede seçilen cümlelerle Türk Edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Türk dilini ustaca kullanma becerisi ile oluşturduğu farkındalık ve kendine özgü üslubuyla dili nasıl kullandığını tespit etmektir. Ayrıca yazarın üslubu ve cümle dizilişi ile ilgili bilgilere ulaşmak da amaçlandı.
Seçilen cümlelerden hareketle yazarın bu eserde kendisine özgü bir üslupla karmaşık, uzun ve bileşik yapılı cümleler, bileşik yapışı fiiller, bileşik zamanlı fiiller tercih ettiği tespit edilmiştir. Yarı hikâye yarı roman havasında yazılan eserde Tanpınar’ın dile olan hâkimiyeti ve Türkçeyi ustalıkla kullanması gözlemlenmiştir. Tanpınar eserde Doğu’dan ve Batı’dan Türkçeye geçen kelimeleri Türk dili mantığına uygun bir biçimde işlevsel olarak kullanmıştır. Yazar, yaptığı tasvirlerde, halk deyişlerini ve halk edebiyatı unsurları yanında klasik edebiyat ifadelerini de eserde, ustalıkla işlemiştir. Eserde, dilin bütün imkânlarını ustalıkla kullanan yazarın, halk dili ve folklorik unsurlarla eseri daha da akıcı bir hale getirdiği tespit edilmiştir. Tanpınar’ın önemli hasleti olan uyanık dikkat, estet vasfı ve iyi bir gözlemci özelliği bu eserde de gözlemlenebilmektedir. Tanpınar, Türk edebiyatında, kendine özgü bir dil ve üslup oluşturan ender yazarlardandır.
Keywords
Söz Dizim, Cümle Yapısı, Kelime Grubu