“Gönül Hanım” Romanının “Kızılelma”, “Yeni Turan”, “Aydemir” Eserleriyle Ütopya Temelinde Karşılaştırma Denemesi
(A Trying Comparison of The Novel "Gönül Hanım" with the Works of "Kızılelma", "Yeni Turan", "Aydemir" on the Basis of Utopia )

Yazar : Hüseyin Bülent Oskay    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2022
Sayı : 27
Sayfa : 187-205
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut467
    


Özet

ÖZ: 1908’de II. Meşrutiyet’in ilân edilmesi ile Türk milliyetçiliği, siyasal platformda İttihad ve Terakki Fırkası ile hâmisini bulmuştur. Hüseyinbeyzade Ali Turan, Akçuraoğlu Yusuf Bey, Musa Akyiğit ve Ağaoğlu Ahmet Bey’in Türkiye’deki Türkçülük hareketine katılmaları ile Türkçülük, entelektüel manâda daha bir derinlik kazanmıştır. Türkçülük mefkûresini, Türk sosyal - siyasal yaşamı bağlamında yaygın bir fikir cereyanı hâline getiren Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin’dir. Adı anılan tüm isimler; Genç Kalemler, Türk Yurdu mecmuasında yayınladıkları makaleler ve Türk Derneği, Türk Ocağı kuruluşlarında yaptıkları konferans ve toplantı gibi çalışmalarla Türkçü bir kamuoyu oluşturmuşlardır. Ziya Gökalp’in Kızılelma ideali ve Turan “mefkûrevi vatan” önermesi Türk milliyetçilerini etkilemekle kalmamış; özellikle 1911-1918 yılları arasında, dönemin tüm entelektüellerinin de üzerinde yorumlar yaptığı olgular olmuştur. Türk Ocağı ve Türk Yurdu aydınları, Kızılelma ideali ve Turan olgusundan hareketle ütopik özellikler taşıyan eserler kaleme almışlardır. Kızılelma ile Ziya Gökalp, Türkçülüğün iktidar programını yapan ilk ütopik şiirini yazmıştır. Göklap’in Kızılelma’sı, Türkçü çevrelerde derhal tesirini göstermiştir. Halide Edip’in Yeni Turan romanı ve Müfide Ferit’in Aydemir romanı, bu bağlamda en tanınmış romanlardır. Adı anılan romanlar, Türkçülük temelinde kaleme alınmış olsalar da; Yeni Turan bir “siyasal dönem romanı”; Aydemir ise “fantastik bir trajedi” romanıdır. Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun Gönül Hanım romanı ise, Türkçülüğün iktidar programını yapan ilk ütopik roman olması açısından son derece özgün bir romandır. Bu makalede, adı geçen eserlere dair beyan edilen iddialar, anılan metinlerin dilsel bildirilerinin verilerine ve ütopya türünün biçim ve içerikteki niteliklerine dayanarak kanıtlanmaya çalışılmıştır.



Anahtar Kelimeler

Ütopya, Kızılelma, Yeni Turan, Aydemir, Gönül Hanım.



Abstract

In 1908 with the declaration of the Constitutional Monarchy the second (II. Meşrutiyet), Turkish nationalism found its protector in the political platform with of the Party of Union and Progress (İttihad ve Terakki). The ideal of Turkism gained an intellectual depth with the participations of Hüseyinbeyzade Ali Turan, Akçuraoglu Yusuf Bey and Ahmet Agaoglu, Musa Akyigit into the Turkish nationalist movement. Ziya Gökalp and Ömer Seyfettin are the ones who made the ideal of Turkism a widespread idea in the context of Turkish social-political life. All of names mentioned, created a Turkist public opinion with the articles they published in Genç Kalemler, Türk Yurdu magazine and the conferences and meetings they held in Turk Derneği, Türk Ocağı establishments. Ziya Gökalp's Kızılelma ideal and the "ideal homeland" proposition characterized by the name of Turan; not only influenced Turkish nationalists, but also became phenomena on which all intellectuals of the especially between 1911-1918 period commented. Türk Ocağı and Türk Yurdu intellectuals have written utopian literary works based on the ideal of Kızılelma and the phenomenon of Turan. Kızılelma which written by Ziya Göklap is the first utopian poem about the political program of Turkism. Göklap's Kızılelma poetry, immediately showed its effect in Turkist circles. Yeni Turan novel written by Halide Edip and Aydemir novel written by Mufide Ferid are the best known novels in this context. Although the novels mentioned are written on the basis of Turkism; Yeni Turan is a "political period novel"; Aydemir is a "fantastic tragedy" novel. Gönül Hanım novel written by Ahmet Hikmet Müftüoglu on the other hand, is a very original novel in that it is the first utopian novel to make the political program of Turkism. In this article, the claims about the aforementioned works have been tried to be proven based on the data of the linguistic declarations of the mentioned texts and the characteristics of the utopia genre in form and content.



Keywords

Utopia, Kizilelma, Yeni Turan, Aydemir, Gonul Hanim.