Uyumsuzluğun Güzelliği: Ece Ayhan Şiirinin Arketipsel Yorumu
(Beauty of Disharmony: Archetypal İnterpretation of Ece Ayhan Poetry )

Yazar : Ali Karahan  &Tuğrul Bakır  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2022
Sayı : 27
Sayfa : 31-58
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut468
    


Özet

İkinci Yeni, 1950’li yıllarda Türk şiirinin toplumsallıktan bireyselliğe geçişinin önemli kilometre taşlarındandır. Bu dönüşümü yaratan şairler bireysel düzeyde toplumum bir parçası olarak kendi duygularını yansıtırken aynı zamanda toplumun mikro örneği olarak zamanın ruhunu yazdıkları şiirlere aktarmışlardır. İkinci Yeni Şiiri’nin en sivri dile sahip şairlerinden olan Ece Ayhan’ın şiirindeki kapalı yapı okurun anlam arayışını zorlaştırır. Bu nedenle şiirlerin arketipsel eleştiri yöntemiyle irdelenmesi dizelerin içerisine yerleştirilmiş ya da gizlenmiş evrensel konseptleri ortaya çıkararak Ayhan’ın şiirinin daha doğru açıklanmasına katkı sunar. Makalede Carl Gustave Jung’un çalışmalarından hareketle anima, gölge, self ve persona olarak dört arketip temel alınır. Analitik psikolojiden yararlanarak Ece Ayhan şiirinin psikolojik yönleri ortaya çıkarılabilir. Bu yöntemle incelenen şiirlerde Ayhan, kendi görüşlerine uygun kadın ve erkek; mitolojik, tarihi ve modern kahramanları şiirlerinin öznesi haline getirerek kendi psişesi ile paralel hikayeler oluşturur. Şair, şiirlerinde personası ile uyumlu karakterleri eleştirirken, gölgenin bireyin egosunu ele geçirdiği, bilinç dengesi bozulan toplumda ötekileştirilmiş “soysuz”ları olumlar. Böylece evrensel arketipler etrafında Türk toplumu ve kendi bireysel hikayesi birleşir. 1950’li yılların sıcak konularından olan bireyler üzerinden toplumun ahlaki değişimi ve etnik azınlıklara bakışındaki çarpıklık bireyler üzerinden ortaya konulur. Makalede bu hikayelerin şiirlere kattığı anlamların arketipler üzerinden derinlemesine incelenmesiyle hem Ece Ayhan’ın şiirini kurgulama biçimi hem de İkinci Yeni Şiir’inin yaratmak istediği dönüşümler ele alınacaktır.



Anahtar Kelimeler

Arketip, Şiir, İkinci Yeni Şiir, Ece Ayhan, Ego.



Abstract

Second New is one of the important milestones in the 1950’s transformation of Turkish Poetry from sociability to individuality. The poets who created transformation, at the individual level while reflecting their feeling on poems as a part of the society, at the same time as a micro-sample of society they transfer zeitgeist to those poems. The ambiguity structure of Ece Ayhan, one of the sharp-tongued poets of Second New Poem, Poetry makes it difficult to search for meaning of reader. Therefore, studying poems with archetypal criticism will contribute to finding a more accurate explanation of Ayhan's poetry and revealing universal concepts embedded or hidden in poetry lines. In this article, based on the work of Carl Gustave Jung, Ece Ayhan's poetry can be revealed psychologically by using analytical psychology through the four basic archetypes as self, persona, anima, and shadow. By using this method, ıt can be seen that Ayhan creates stories parallel to his psyche by making men and women mythological, historical and modern heroes the subjects of his poems. While the poet criticizes the characters compatible with his persona in his poems, he affirms the marginalized "degenerates" in the society where the shadow overtakes the ego of the individual, whose balance of consciousness is disturbed. In this way, he combines a universal archetypal manner with Turkish society and his own individual story. The moral change of the society and the distortion of the society's view of ethnic minorities are revealed through individuals, one of the hot topics of the 1950s. In this article, after the deep examination of the meaning of the specific stories which contribute to poems, both the way Ece Ayhan fictionalized her poetry and the transformations that Second New Poetry wanted to create in poetry will be discussed.



Keywords

Archtype, Poetry, Second New Poetry, Ece Ayhan, Ego.