Batı Grubu I. Alt Grup Ağızlarında Tezlik Fiili Kullanımları: Bursa Harmancık Ağzı Örneği
(The Use of the The Immediacy Action Verb in the Western Group I. Subgroup Dialects: Bursa Harmancık Dialect Example )

Yazar : Fidan Doğru    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2025
Sayı : 36
Sayfa : 68-85
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut663
    


Özet

Tezlik fiili; bir eylemin hızlı, ani, beklenmedik ya da kolaylıkla gerçekleştiğini ifade etmesi bakımından Türkiye Türkçesi ve ağızları için önemli bir işlev üstlenmektedir. Dilin dinamik yapısında, eylemin gerçekleşme biçimini ve süresini ayrıntılı şekilde yansıtabilen tezlik yapıları hem anlatımın akıcılığını artırır hem de anlatıdaki duygusal yoğunluğu güçlendirir. Özellikle ağızlarda görülen tezlik fiili çeşitlenmeleri, bölgesel dil kullanımında farklı ifade biçimleri geliştirilmesine imkân tanımıştır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi Batı Grubu I. Alt Grup ağızlarında tezlik fiili kullanımı ve Bursa ili Harmancık ilçesinde tespit edilen alternatif tezlik yapıları incelenmiştir. Standart Türkiye Türkçesinde /-Iver-/ biçimiyle ifade edilen tezlik işlevi, Batı Anadolu ağızlarında ses değişmeleri ve morfolojik varyantlarla zenginleşmiş bir yapı arz etmektedir. Makalenin ilk bölümünde Afyonkarahisar, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Eskişehir, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak, Yalova illerinin ağızları hakkında yapılan bazı çalışmalardan hareketle tezlik fiilinin kullanım biçimleri örneklerle değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise Bursa’nın Harmancık ilçesinden derlenen verilerle standart tezlik yapısının dışında kullanılan yalnızca /-ım-/ ekinin kullanıldığı özgün bir yapının verileri gösterilmiştir. Harmancık ilçesi ağızlarında /-ım-/ ekiyle fiillerin hızlı ve ani gerçekleşme anlamı kazandığı; bu yapının Batı Anadolu ağızları içinde son derece özgün bir kullanım gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda, Türkiye Türkçesi ağızlarındaki tezlik fiil varyantlarının bölgesel farklılıklar gösterdiği, Harmancık ilçesi örneğinin ise bu varyantlar arasında dikkat çekici bir özgünlük taşıdığı ortaya konulmuştur.

 



Anahtar Kelimeler

Alternatif Tezlik Yapıları, Harmancık Ağzı, Batı Anadolu Ağızları, Morfolojik Varyasyon, Ses Değişimi, Tezlik fiili.



Abstract

The concept of immediacy expressed by causative constructions holds a significant position in Turkish and its dialects, particularly in describing actions that occur swiftly, suddenly, unexpectedly, or effortlessly. These structures enrich the dynamic fabric of the language by offering detailed representations of the action’s manner and duration, thereby enhancing narrative fluency and reinforcing emotional intensity. Especially in regional dialects, the diversity of causative forms has contributed to the development of distinct expressive styles. This article investigates the use of causative verbs in the Western Group Subgroup I dialects of Anatolian Turkish, focusing specifically on alternative constructions found in the Harmancık district of Bursa. While Standard Turkish employs the morpheme /-Iver-/ to mark immediacy, Western Anatolian dialects exhibit a wide range of phonological and morphological variations. In the first part of the study, examples from prior research on the dialects of Afyonkarahisar, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Eskişehir, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak, and Yalova are evaluated to illustrate the forms of causative expressions. The second part analyzes data collected from Harmancık, revealing a unique construction that relies exclusively on the suffix /-ım-/ to convey quick and sudden actions. Findings demonstrate that while Anatolian Turkish dialects show considerable regional diversity in expressing causativity, the Harmancık example presents a remarkable case of linguistic distinctiveness within Western Anatolia.



Keywords

Alternative Immediate Action, Harmancık Dialect, Western Anatolian Dialects, Morphological Variation, Phonological Processes, Causative Verbs.