Abstract
Anatomopolitika ve Biyoiktidar Kıskacında Maarifname’nin Söylemi
15. yüzyılın önde gelen devlet adamı ve yazarlarından olan Sinan Paşa, sanatlı nesir dilinin kurucusu olması özelliğiyle tanınır. Bu bağlamda öne çıkan ve daha çok bilinen eseri Tazarruname’dir. Sinan Paşa’nın Tazarruname dışında Maarifname ve Tezkiretü’l-Evliya adlı iki eseri daha vardır. Bunlar içerisinden Maarifname, konu çeşitliliği ve birçok bilgiyi barındırması bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Genel ahlak kitapları içerisinde değerlendirilebilecek olan eseri, toplumsal ve siyasal alana yönelik belirlemeleri dolayısıyla Türk siyasi düşüncesinin gelişim çizgisinde ele almak mümkündür. Bu çalışmada eserin siyasi yönü, Fransız düşünür Michel Foucault’nun iktidar alanına yönelik ortaya koyduğu anatomopolitika ve biyoiktidar kavramsallaştırmalarının ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Foucault’nun 17. yüzyıl sonrası Batı toplumlarını merkeze alarak sistemleştirdiği bu iktidar biçimlerinin, Maarifname özelinde Türk kültüründeki yansıma alanını belirlemek amaçlanmaktadır. Burada anatomopolitika kavramıyla, iktidarın baskıcı ve disipline edici yönü; biyoiktidar kavramıyla ise düzenleyici yönü kastedilmektedir. İktidarın insan bedeni üzerinden gerçekleştirmeye çalıştığı bir tabiiyeti içerimleyen bu kavramsallaştırmaların Maarifname’deki görünümleri; Foucault’nun belirlemeleriyle olan benzeşimleri, ayrımları, uyuşmaları ya da çatışmaları çerçevesinde ele alınmıştır. Dönem ve kültür bakımından Foucault’nun inceleme alanıyla farklı bir dairede yer alan Maarifname’nin söyleminden yansıyan ve insan bedeninin siyasetini oluşturan disipline etme, öldürme, ölüme bırakma, yaşatma, cinsellik gibi birtakım olgular, özne ve iktidar ilişkileri bakımından incelenmiştir.
Keywords
anatomopolitika, biyoiktidar, Maarifname, siyasi düşünce, söylem çözümlemesi.