Abstract
Dil ve Edebiyata İlişkin Algıların Metaforlar Yoluyla İncelenmesi
İnsanın deneyimlediği olay ve durumları yorumlama farklılıkları, metaforun özünü temsil eder. Bir kavram için zihninde oluşan imgenin ortaya çıkarılması, o kavrama dair zihinde var olan mevcut algıyı kullanıma sunacaktır. Öğrencilerin oluşturdukları metaforları belirlemek, eğitim alanında kullanılmak üzere önemli ipuçları verecektir. Bu çalışmada öğrencilerin; dil (Türkçe ve ana dili), yabancı dil ve edebiyata (şiir ve romana) dair bakış açılarını belirleyebilmek için, temel (5, 6, 7 ve 8. sınıf) 128 kişi; orta (9, 10, 11 ve 12. sınıf) 91 kişi ve üst (lisans 1, 2, 3 ve 4. sınıf) 28 kişiden oluşan gruplardan konu ile ilgili hazırlanan formda bulunan boşluklarda metaforlar oluşturmaları ve gerekçelendirmeleri istenmiştir. Bu amaçla öğrencilere boşluk doldurma çalışmaları yaptırılmış ve gönüllülük esasıyla katılım sağlanmıştır. Katılımcılar tarafından oluşturulan metaforlar incelenmiş, bir metafor kullanıldığı hâlde herhangi bir gerekçe açıklanmayan kağıtlar çalışma dışında bırakılmıştır. Sonrasında ise metaforların karşılık bulacağı ana temalar belirlenmiş ve veriler işlenerek yorumlanmıştır. Çalışmadan elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Böylece söz konusu alanlarla ilgili bir nevi ‘algı ultrasonu’ yapılmış, çıktılar incelenerek yorumlanmıştır. Katılımcılar tarafından oluşturulan metaforlar ortak özellikleri bakımından; 1. ve 2. sorular için temel ihtiyaç, aidiyet duygusu, millet olma koşulu, sorun ve ders konusu; 3. soru için ihtiyaç, eğlence ve eziyet; 4. ve 5. sorular için ise okuma alışkanlığı, duygusal gelişim, eğitim materyali ve zaman kaybı temaları altında toplanmıştır.
Keywords
Türkçe, dil algısı, yabancı dil, edebiyat algısı, metafor.