Abstract
Türk’ün Kayıp Kitabı Ulu Han Ana Romanında İkilemeler
Türk’ün Kayıp Kitabı Ulu Han Ana adlı eser, Türklerin yaratılış efsanesini temel alan bir romandır. Ulu Han Ana Bitigçi ise kayıp bir kitabın adıdır. Memlûklüler (Kıpçak Türk Devleti) zamanında Mısır’da Ebûbekr bin Abdullah bin Aybek ed-Devâdârî adlı tarihçi 1330’larda bu kitabı görmüş ve oradan çıkardığı bilgileri kitabında yazmıştır. Türk’ün Kayıp Kitabı Ulu Han Ana roman da bu kitabın bulunması üzerine kuruludur. Mısır piramitlerinden, Ahlat’a oradan Hawai’ye sürekli yolculukların yer aldığı romanda okuyucuyu sıkmadan eğiten bir üsluba sahiptir. Destansı anlatımlar ve lirik tasvirler romana canlılık kazandırmıştır.
Türk’ün Kayıp Kitabı Ulu Han Ana adlı romana canlılık veren bir başka unsur akıcı ve sade bir üsluba sahip olmasıdır. Bunu sağlayan yegâne unsur da kullanılan dildir. Birçok deyim, benzetme ifadelerinin yanında romanda kullanılan ikilemeler de romanın diline canlılık kazandıran bir başka etkendir. Bu çalışmada romanda kullanılan 167 ikileme belirlenmiş, bütün bu ikilemeler kullanım sayıları ve anlamları dikkate alınarak sınıflandırılmıştır. Aynı kelime ile kurulan ikilemeler, ayrı kelime ile kurulan ikilemeler, bir kelimesi anlamlı ikilemeler, yakın anlamlı kelime ile kurulan ikilemeler, zıt anlamlı ikilemeler şeklinde genel bir sınıflandırmadan sonra gerek yapısal gerekse anlamsal özelliklerine göre kullanılan ikilemeler alt sınıflandırmalara tâbi tutulmuştur. Bir dilin zenginliğini gösteren unsurlardan biri ikileme adı verilen kelime tekrarlarıdır. Bu kelime tekrarlarının bir Türkolog’un yazdığı romanda işlevsel bir şekilde kullanılması dikkate değerdir.
Keywords
Söz varlığı, tekrar, ikileme, kelime anlamı/anlam bilimi, kelime yapısı/şekil bilgisi.