Abstract
Barış Manço’da Ahilik Kültürünün İzleri.
XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da gelişen ahilik, Türklerin Anadolu’yu yurt tutmalarında ve bu topraklarda hâkimiyet kurmalarında büyük rol oynamıştır. Temelde esnaf ve sanatkârlar arasındaki ekonomik ve sosyal ilişkileri düzenleyerek birlik ve dayanışmayı önceleyen bir esnaf yapılanması olan ahilik, bunun yanında ahlaki açıdan da dürüst, çalışkan, adil, cömert ve erdemli bireylere karşılık gelecek bir ahi tipi oluşturmayı amaçlayan ahlak, hukuk ve eğitim sistemidir. Bu ahi tipinin vücut bulduğu bireyler sayesinde de toplumsal düzen, huzur ve refah temellendirilmeye çalışılmıştır. Ahilik kurumu bünyesinde idealize edilen ahi tipinin altyapısında Türk kültüründeki alp tipinin bulunmasına ek olarak, fütüvvetnameler ve ahi şecerenameleri de ahi tipinin geniş bir tasvirini yapması bakımından bu tipe kaynak teşkil etmiştir. XIII. yüzyıldan başlayıp günümüze varıncaya kadar ise ahi tipinin özellikleri edebiyatımızda ve sanatımızda sıklıkla işlenmiştir.
Gelenekten ve sözlü kültürden beslenen Barış Manço da şarkıları ve yaptığı TV programları sayesinde bireye, topluma ve bir neslin “Adam Olacak Çocuklar”ına ulaşarak onları hem ahlaki hem de pedagojik yönden eğitmeyi amaçlamıştır. Bu sebeple Barış Manço’nun şarkılarında ve TV programlarında da ahiliğin temel ilke ve kaidelerinin yansımalarını bulmak mümkündür. Özellikle bireyin ve toplumun, mutluluğa ve refaha kavuşabilmesi için anlamlı mesajlar yükleyerek terennüm ettiği şarkılarında bu yansımalar daha açık bir şekilde görülmektedir. Nitekim şarkıları vasıtasıyla çizdiği ideal insan modeli, fütüvvetnamelerde ve ahi şecerenamelerinde tasvir edilen ahi tipinin özellikleri ile örtüşmektedir.
Bu çalışma ile Barış Manço’nun eserlerindeki ahilik kültürünün izleri, fütüvvetnameler ve ahi şecerenamelerinde tasvir edilen ahi tipi ile karşılaştırılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca ahilik felsefesinden uzaklaşmış günümüz insanının, Barış Manço’nun eserlerinde eleştirilmesi de değerlendirilmiştir.
Keywords
Barış Manço, ahilik, ahi tipi, dört kapı, Halil İbrahim sofrası