Abstract
Eski Uygurca Uṣṇīṣa Vijayā Dhāraṇī Sūtra’da İkilemeler
Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ya da ilgi çekici hale getirmek için eş anlamlı ya da birbirine zıt iki kavramın bir arada kullanılmasından ileri gelen ikilemeler, Türk dili tarihi açısından sahip olduğu örnekler göz önüne alındığında, metne sunduğu katkılar bakımından gelişkin ve işlenmiş bir dilin varlığını ortaya koymaktadır. Türk dilinin yazılı metinlerle takip edilebildiği çağlarından beri yoğun kullanım sıklığı içerisinde gerek sözlü gerekse de yazılı olarak anlatımın gelişimi ve akışı noktasında pekiştirme ve ahengi sağlama işleviyle bilinen ikilemeler, Eski Uygur Türkçesi döneminin de temel özelliklerinden biridir. Daha çok Budizm ve Manihaizm öğretileri temelinde sahip olunan dinî terminoloji içerisindeki yabancı dinî terimlerin dilde yaygınlaşmasında tercih edilen ikilemeler, dinî terminolojiye sunduğu katkılar açısından incelemeye değer bir dil olayıdır. Bu doğrultuda, Uygur Türklerinin Moğol hâkimiyeti altında oluşturdukları ve temelde Tibet Budizmine dayalı Tantrik Türk Budizmi içerisinde öneme sahip metinlerinden biri olan U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra bu çalışma ile ikilemeler açısından incelenmiş, eser yoluyla tespit edilen ikileme sayısının 42 olduğu anlaşılmıştır. U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra yoluyla tespit edilen ikilemeler, bu çalışmada eş anlamlı ikilemeler ve iştikaklı ikilemeler şeklinde 2 başlığa ayrılmış, ayrıca ses ve şekil bilgisi açısından incelenerek U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra özelinde Eski Uygur Türkçesi döneminin sahip olduğu dilin gelişkin ve işlenmiş olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Eski Uygur Türkçesi, İkilemeler, Tantrik Türk Budizmi, Etimoloji