Abstract
Salur Kazan'ın Ad Kazanması Üzerine
Dede Korkut Kitabı’nın yeni nüshasında yer alan ve Kazan Han’ın ad kazandığını anlatan soylama Kazan’ın destansı kişiliğini özetleyen bir metin olarak ayrı bir dikkat çekmektedir. Eserin 17. soylaması olan bu metinde Salur Kazan’ın adının nereden geldiğiyle ilgili olarak karşımıza “kazan kaldırmak”la ilgili bir sonuç çıkmıştır ve bu son derece önemlidir. Soylamada Kazan’ın önceki adının Deli Dönmez olduğunun zikredilmesi de bu adla ilgili yeni sorulara kapı aralamaktadır. Çalışmamız, Dede Korkut hikâyelerinin merkezinde yer alan Kazan’ın “Kazan” adı ve Kazan’ın ad kazanması şeklindeki anlatının değerlendirilmesi üzerine kuruludur. Bu değerlendirmede Şecere-i Terâkime’de yer alan şiirdeki “kazan”la ilgili bölüm önemli bir karşılaştırma unsurudur. Dede Korkut hikâyelerinde kahramanların ad alması “baş kesip kan dökmek” şartına bağlanmıştır. Birçok savaşı ve kahramanlığı bulunan, dahası ejderhayı öldüren bir kahraman olarak Salur Kazan’ın adının neden “kan döküp baş kesmekle” ilgili bir hatıra taşımadığı sorulması gereken bir sorudur. Ad üzerine ad kazanma ve bu adın kansız bir olaya dayanması, kazan adının bir şan ve unvanla ilgili olduğunu düşündürmektedir. Bu konuda mitolojik birikim içinde “kazan”a atfedilen değer ve tekke geleneğindeki “kazancı dede”lerin rolü, dikkate değer bağlantılardır. Ancak kazanın sembolik değeri, Günbet nüshasındaki metinle değil Şecere-i Terâkime’deki anlatımla ortaya çıkmaktadır. Kahramanlar gibi isimleri de simgesel bir değer taşımaktadır.
Keywords
Dede Korkut, Salur Kazan, Deli Dönmez, Günbet, ad kazanma, ocak büyük tencere