Abstract
Cengiz Aytmatov’un Birinçi Mugalim Adlı Eserine Özolgusal Bir Yaklaşım Denemesi
Latince realia ‘somut’ terimine dayanan ve 1950’lerden bu yana, milli özelliklerin görülebilir somut öğeleri olarak bahsedilen ‘özolgu’ kavramı; bir millete ait olup, diğer milletlerde bulunmayan, tarihsel, kültürel ve yaşam tarzına özgü nesne, kavram ve olguları ifade etmektedir. 1970’li yıllarda özolgu sözlükleri yazılmaya başlanmış ve çeviribilim alanında da ‘özolgu’ kavramı dikkati çekmiştir. Özolgu terimi edebiyatta barbarizm, lokalizm, etnografizm, etno kültürel sözcük, ülkebilimsel sözcük, boşluk vb. kelimelerle karşılanmaktadır.
Çok sayıda tasnif ve alt başlığın yer aldığı özolgularla ve Sovyetizmlerle ilgili Kırgız alanında yapılan herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışma, S. Vlahov ve S. Florin’in tasnifindeki ‘millî özolgular’ ve Vereşçagin ve Kostomarov’un tasnifindeki ‘Sovyetizmler’ alt başlıklar çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmanın, Kırgız Türkçesinde özolgusal sözlüklerin oluşturulması ve Cengiz Aytmatov’un eserlerinin kültürdilbilimsel özelliklerini ortaya çıkarmak için bir temel oluşturacağı düşüncesindeyiz.
Dünyanın en büyük yazarlarından biri olan Cengiz Aytmatov’un Birinçi Mugalim adlı eserindeki bazı ‘millî özolgular’ ve ‘sovyetizm’leri tespit edeceğimiz çalışmanın giriş bölümünde ‘özolgu’ kavramı üzerinde durulmuştur. Çalışmada, eserdeki millî özolgulara ilişkin yaptığımız: 1. Geleneğe İlişkin Özolgusal İfadeler (Tarihî Sözcükler), 2. Halk İnanışlarına İlişkin Özolgusal ifadeler, 3. Eşyalara İlişkin Özolgu İfadeleri (Gündelik yaşama yöneli özolgular) ve 4. Sovyetizmler olmak üzere dört maddelik tasnif altında özolgu ifadeleri sıralanmıştır. Sonuç ve öneriler bölümünde, çalışmada elde edilen bulgulardan yola çıkılarak değerlendirmelerde bulunulmuş ve öneriler sunulmuştur.
Keywords
cengiz aytmatov, birinci mugalim, kırgız kültürü, kültürbilimi, özolgu