Abstract
Dede Korkut’ta Cümle İçi Yakın Anlamlı Sözler
Kökleri Destan Dönemi’ne kadar uzanan Dede Korkut Türkçenin en önemli eserlerinden biridir. Sonradan yazıya geçirilen eserin önemi anlatılan olaylardan değil olayların anlatım şeklinden, olayların anlatımında kullanılan dilden gelmektedir. Eserin en önemli anlatım özelliklerinden biri aynı cümle içinde yakın anlamlı sözlerin bir arada kullanılmasıdır. Süregelen anlatımdan kaynaklanan sıradanlığın ve ifadelerin duygu değerinin zamanla azalmasının önüne geçmek için Dede Korkut’ta yakın anlamlı sözler aynı cümle içinde bir arada, arka arkaya kullanılmıştır. Büyük bir bölümü fiillerden oluşan bu sözlerle anlatım daha canlı ve etkili bir hâle getirilmiş, kavramlar farklı şekillerde ifade edilip vurgulanmıştır.
Olayların anlatımında kullanılan sözcükler, sözcüklerde görülen anlam olayları, ardı ardına sıralanan sözlerdeki akış ve ahenk ile çok üst düzey bir dile sahip olan Dede Korkut’ta çoğu zaman farklı cümlelerde tekrar edilen yakın anlamlı üç yüz civarında söz tespit edilmiştir. Bu sözleri oluşturan kelimeler arasında küçük de olsa anlam farkları bulunmaktadır. Bu şekilde küçük anlam farklarına sahip çok sayıda kelimenin olması, bu kelimeleri bir arada kullanılması Türkçenin söz zenginliği, ayrıntıları ifade etme gücüyle ilgilidir. Dilin mevcut sözlerine zamanla daha yeni anlamlar yüklediğini, kendine yeni anlatım yolları açtığını gösteren; aynı zamanda anlatıma estetik bir boyut, şiirsel bir güzellik de katan bu sözler Türkçenin işlenmiş, üretken, verimli, ifade gücü yüksek bir dil olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Keywords
Dede Korkut, söz varlığı, yakın anlamlı sözler.