Abstract
Anadolu Masallarında Bir Saç Süsü: Tarak ve İşlevleri
Öz
Halk anlatılarında geniş bir yer tutan masallar, geçmiş zaman bilgeliklerini sembolik dil aracılığıyla geleceğe taşır. Kolektif bilincin yaratımı olan bu anlatılar geçmiş ve geleceği birbirine bağlayarak kültürel belleğin birer temsilcisi olur. Masalların fiktif dünyasında çeşitli varlıklar ve nesneler gerçek dünyadan tecrit edilerek her şeyle etkileşim kurabilir ya da doğalarına aykırı bir şekilde sihirli nesnelere dönüşebilir. Söz konusu nesnelerden biri olan tarak, hem kendi anlamında hem de anlamı dışında kullanılır. Saç düzeltme fonksiyonun yanında sihir yapma fonksiyonunun da öne çıktığı masallarda tarak, anlatı kahramanlarının çeşitli görevleri yerine getirmede kullandıkları en önemli araçlar arasında bulunur.
Bu çalışmanın amacı Anadolu masallarında tarağın işlevlerini tespit etmektir. Bu amaçla bölgeler bağlamında hazırlanan ve kitap haline getirilen doktora ve doçentlik masal çalışmaları incelenmiştir. Çalışmada, tarağın Anadolu masallarında kullanılma sıklığı açısından “tarakla orman/çalılık/dikenlik yapma, tarakla sınanma, tarakla ödüllendirme, tarakla güzelleşme ve tarakta saklanma” olmak üzere üstlendiği fonksiyonlar beş ana başlık altında analiz edilmiştir. Masallarda, kahramanlarının ormana/çalılığa/dikenliğe dönüşen sihirli tarakla kötücül varlıklardan kurtulmaya çalıştığı, devlerin şimşir tarağını getirmekle sınandığı, iyilikleri dolayısı ile tarakla ödüllendirildiği/güzelleştirildiği tespit edilmiştir. Halk hafızasında saç taramak için kullanılan tarağın masallarda sihirli/tılsımlı ele alınması onu masal dünyasının vazgeçilmezleri arasına taşımıştır. Kişisel bakım ürünlerinin en eskileri arasında yer alan tarağın masallarda kahramanlara olağanüstü işler yapmada yardımcı olduğu tespit edilmiştir.
Keywords
Masal, tarak, işlev, motif, dönüşüm.