Abstract
Beng ü Bade Mesnevisinde Muhteva ve Yapı
ÖZET
Mesnevi nazım şekli, her beytin kendi arasında kafiyelemesiyle meydana geldiğinden dolayı şairler için uzun konuların işlenebilmesine olanak sağlamıştır. Genellikle öğretici, dini, ahlaki, tasavvufi konular ve uzun aşk hikâyelerinin yazımında mesnevi biçimi tercih edilmiştir. Mesnevilerin yapısal özellikleri ve anlatım teknikleri açısından modern anlatı türlerinden roman ve hikâyeyle benzer özellikler ihtiva ettikleri görülür. Bu benzerliklerden hareketle metne yaklaşmak ve modern anlatı teknikleri ışığında metni çözümlemek mesnevinin anlatımındaki ve işlenişindeki zenginliği de ortaya çıkaracaktır. Fuzuli’nin ilk Mesnevisi olan Beng ü Bade, Şah İsmail’e ithafen yazılmış olup 444 beyitten oluşur. Eser insan dışındaki cansız nesnelerin konuşturulması üzerine kurulmuştur. Eserin baş kişileri olan Beng ile Bade’ye doğal özellikleriyle örtüşen bir rol biçilmiştir. Müellif bu iki kahraman üzerinden şarap ve esrarın zararlarına dikkat çekmekte, ayrıca Bade ile Beng’in, Şah İsmail ve II. Bayezid gibi tarihi ve siyasi bazı kişilikleri sembolize ettiği düşünülmektedir. Mesnevi’de iç monolog, tasvir, diyalog gibi roman ve öykü çözümleme tekniklerinin başarılı bir biçimde kullanıldığı görülür. Bu çalışmada Fuzuli’nin Beng ü Bade adlı eseri, roman ve öykü inceleme yöntemlerinden hareketle olay, mekan, zaman, kişiler, bakış açısı, dil-anlatım gibi özellikler yönünden incelenmiştir. Ayrıca eserde kahramanların yeri geldikçe anlattığı hikâyeler iç öykü tekniğini, kişilerin cansız varlıklardan seçilip onlara önemli roller verilmesi ise modern ve postmodern romanlarda da gelenekselden farklı bir biçimde gördüğümüz insan dışı varlıkların konuşturulduğu sahneleri anımsatır.
Keywords
Beng ü Bade, Fuzuli, yapısal, muhteva, yöntem.