Özet


Semantic Map of Modality Markers of Ability and Their Path in Köktürk Inscription and Old Uighur Texts

Dil bilimi çalışmaları içerisinde önemli bir yere sahip konulardan biri de kiplik ve kipliğin semantik haritasıdır. Semantik haritalama yöntemi ile kiplik anlama işaret eden kimi leksik birimlerin gramatikalleşme süreci ve bu süreç içerisinde bu birimlerin art zamanlı ve eş zamanlı gelişimi takip edilmek istenmiştir. Bu bağlamda eldeki çalışmada Türk dilinin yeterlilik kiplik işaretleyicisi olarak bilinen u(ma)-, Fiil+ünlülü gerundium u(ma)-, Fiil+ {-GAlI} u(ma)-, Fiil+ {-GAlI} bol(ma)- formlarının semantik haritası çıkarılmak istenmiştir. Bu sebeple Türk runik harfli yazıtlardan ve ardından Eski Uygur metinlerinden bir korpus oluşturulmuştur. Katılımcı-içi olanaklılık- katılımcı-dışı olanaklılık (-deontik olanaklılık) - epistemik olanaklılık şeklindeki bir haritalama yönteminin u- fiili ve bu fiilin zaman içerisinde girdiği farklı analitik formlar için geçerli olup olmadığı sorgulanmak istenmiştir. Ayrıca tümcede öznenin durumu, bitimli fiile gelen işlemcinin çeşidi, yan tümceciğe ait fiilin şart kiplik işaretleyici ile çekimlenmesi gibi birtakım unsurların kiplik okumalarında bağlayıcı bir etkiye sahip olduğu görüşü örneklerle izah edilmeye çalışılacaktır.



Anahtar Kelimeler

Türk runik harfli yazıtlar, Eski Uygur Türkçesi, olanaklılık, semantik harita.


Kaynakça