Son Eseri romanının konusu, romancı Feridun Hikmet ile Avrupa’ca tanınan Kamuran adlı ressam kızın aşkıdır. Halide Edib Adıvar, Son Eseri romanını 1913 yılında Tanin gazetesinde tefrika etmiş, 1919’da kitap olarak yayınlamıştır. Yazar eserini, genç yaşta vefat eden arkadaşı, dostu ressam Müfide Kadri’nin hatırasına ithafen kaleme almıştır. Roman, 1939 yılındaki ikinci baskısında Halide Edib tarafından bazı değişikliklere uğrar. Yazar, romanın ikinci baskısına yazdığı “Mukaddime”de bu değişikliklerin kişi, mekân, üslup kısmen olay örgüsü yönünden olduğunu ifade eder. Ancak Son Eseri romanını tefrika ve kitap baskılarıyla karşılaştırdığımızda bunun daha fazla olduğunu görürüz. Bu bakımdan romanın baskıları arasındaki değişiklikleri “lisan mübalağaları”, “olay örgüsü”, “şahıs değişikliği”, “mekân değişikliği” ve “diğer değişiklikler” başlıkları altında inceleyeceğiz. Halide Edib, romanın 1939 yılındaki ikinci baskısında öz Türkçe hareketinin dil politikasını benimsememiş, genel itibarıyla kelime ve tamlamaları sadeleştirmiş; tasvirleri azaltarak cümleleri kısaltmış ve anlatımı yalın, açık hale getirmiştir. Bunun yanı sıra olay örgüsündeki aksaklıkları düzelterek zaman zaman kurguyu genişlettiği de olmuştur. Ayrıca romanın tefrika ve birinci baskısında Donna Ancelo’nun yerine ikinci baskıda Madam Angelz’e yer vermiştir. Yine ikinci baskıda mekân değişikliğine gitmiş, Mısır yerine Fransa’ya yer vermiştir. Özellikle romanın birinci baskısında Batı kültürüne ait unsurlar çok fazladır, fakat Halide Edib, ikinci baskıda bunların pek çoğunu çıkarmıştır. Yazımızda baskılar arasındaki farklılıkları göstererek değişikliklerin sebepleri üzerinde duracağız.
Halide Edib Adıvar, Son Eseri, tefrika, kitap, baskı farklılıkları