Çehov tarzı hikâyeler ile edebiyatımızı tanıştıran, güçlü bir hikâye ve roman yazarı olan Memduh Şevket Esendal’ı bir insan olarak daha iyi anlamak için onun hayatı ve eserleri incelendi. Esendal’ı bir insan olarak anlama yolunda “ insan felsefesi” (felsefi antropoloji) biliminden yararlanıldı. Nitekim insan, felsefi antropolojiye göre varlık şartlarıyla anlaşılır. On yedi varlık şartı taşıyan insanın bu varlık şartları içerisindeki en güçlü olanı, değerleri duyan varlığıdır. İnsan, yapıp etmelerini değer duygusu ile belirleyip yönetir. O, değer duygusu olmadan bir seçim yapamaz ve harekete geçemez. Bu güçlü etkiye dayanarak Esendal’ı hayatı ve eserleri bağlamında incelerken “değer duygusu” varlık şartı çalışmada esas alındı. Bu varlık şartı ile yapıp eden, bilen, isteyen, tavır takınan insan incelendi. Bu çalışma neticesinde yaşamı ve insanı seven Esendal’ın bu özelliği ile yüksek değerleri duyan ve savunan bir insan olduğu tespit edildi. Yaşamı incelendiğinde kendisinin yüksek değerlerden yana tavır alan bir insan oluşu açık bir şekilde görülen Esendal, bir yazar kimliği ile kurgu tekniğinin altında anlatıcıya sözünü emanet eder. Böylelikle anlatıcıyı yönetip yönlendiren Esendal, insanın ancak yüksek değerler yanında tavır aldığında insan olabileceğine; araç değerler yönünde tavır alan kişilerin insan olmanın dışında hareket ettiğine inanır. Bu özelliğini eserlerine de yansıtarak yüksek değerleri duyan ve savunan varlığını açık bir şekilde ortaya koyar.
Memduh Şevket Esendal, insan felsefesi, varlık şartları, yüksek değerler