Özet


On Repetition Groups in Kumuk Riddles

Türk dili araştırmalarında ikileme, ikizleme, koşma gibi adlarla ele alınan tekrar grupları söz diziminde çeşitli görevleriyle dikkat çeken yapılardır. Söz varlığını zenginleştirmek ve söze ahenk katmak için farklı yapı ve dizilişle karşımıza çıkarlar. Tekrar gruplarının diziliş ilkeleri ve anlam zenginlikleri üzerine önemli çalışmalar yapılmış olsa da dildeki yerleri tam olarak aydınlatılmış sayılmaz. Kaynak eserlerde genellikle iki kelimeden oluşan tekrar grupları ele alınmıştır. İkiden fazla unsuru olanlar üzerine derli toplu bir çalışma yoktur. Türk dilinin tarihi ve bugünkü kollarında tekrar grupları konusunda karşılaştırmalı çalışmalar da henüz yapılmamıştır. Türk dilinin lehçe, şive ve ağızlarında farklı yapılarda sayısız örnekleri olan tekrar gruplarının incelenmesi söz dizimi ve anlam bilimine önemli katkı sağlayacaktır. Türkçenin tarihi ve çağdaş lehçeleri arasında yapılacak karşılaştırmalı çalışmalar Eski Türkçeden günümüze kadar tekrar gruplarının diziliş prensiplerini ve anlam zenginliklerini ortaya çıkarmak bakımından önemlidir. Bu çalışma Dağıstan Kumuklarından derlenen bilmecelerden taranarak elde edilen örneklerle yapılmıştır. Kumuk Türkçesi Kıpçak grubuna mensup bir şivedir. Oğuz Türkçesinin bazı özelliklerini de bünyesinde barındırır. Kumuk halk edebiyatının zengin bir türü olan bilmeceler tekrar gruplarının zengin örneklerini barındırmaktadır. Yazıda Kumuk Halk Çeçegen Yomakları adlı eserdeki tekrar grupları tespit edilerek diziliş yapı ve söz varlığı açısından incelenmiştir. Ayrıca tespit edilen kelime gruplarının Türkiye Türkçesiyle Kumuk Türkçesi arasındaki benzer ve farklı yönleri karşılaştırılmıştır.



Anahtar Kelimeler

Kumuk, bilmece, tekrar grupları


Kaynakça