Orhon Yazıtlarında Geçen t(e)?ri töp(ü)sinte tut(u)p yüg(e)rü kötürm(i)ş İbaresi Üzerine
(On Expression t(e)?ri töp(ü)sinte tut(u)p yüg(e)rü kötürm(i)ş In The Orkhon Inscriptions
)
|
Yazar
|
:
Salih DEMİRBİLEK
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
|
Sayı |
:
11
|
|
Sayfa |
:
47-52
|
|
Doi |
:
http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut24
|
|
|
Özet
Köl (Kül) Tigin Yazıtında geçen (KT D 11) Türk bodun yok bolmazun tiyin bodun bolçun tiyin ka?ım ilteriş kaganıg ögüm ilbilge katunug te?ri töpüsinte tutup yügerü kötürmiş (Bilge Kağan yazıtında BK D 10=kötürti) erinç cümlesinde geçen te?ri töpüsinte tutup yügerü kötürmiş ibaresinin sorunlu aktarıldığını düşünmekteyiz. Bu ibare aktarılırken genellikle gökyüzü ile ilişkilendirilmiştir. Oysa bu ibare tümüyle (Kök)Türklerin siyasi tarihlerinde bir dönüm noktası olan devletin ikinci defa kuruluşuyla (682) ilgilidir. Söz konusu cümle, metinde geçen kimi sözcüklerin diğer tarihi metinlerdeki kullanımları ve yazıtlarda geçtiği bağlamlar dikkate alındığında “Tanrı, Türk halkı yok olmasın diye, millet olsun diye babam İlteriş Kağanı (ve) annem İlbilge Katunu [(diğer Kök(Türklerin)] üzerinde tutup tahta oturtmuş/(tu) şüphesiz.” biçiminde aktarılabilir.
Anahtar Kelimeler
Orhon Yazıtları, Köl Tigin, Bilge Kağan, Te?ri, Kötürmek.
Abstract
It can be said that the te?ri töpüsinte tutup yügerü kötürmiş in the sentence of Türk bodun yok bolmazun tiyin bodun bolçun tiyin ka?ım ilteriş kaganıg ögüm ilbilge katunug te?ri töpüsinte tutup yügerü kötürmiş (Bilge Kağan yazıtında BK D 10=kötürti) erinç within Köl (Kül) Tigin inscription is misrepresented. However, this expression are concerned with the establishment of the state (682), which is a turning point in the political history of (Kök) Turks.When the uses in the other historical texts and and contexts in the inscriptions of the words in the text are taken into account, this sentence can be interpreted as “Tanrı, Türk halkı yok olmasın diye, millet olsun diye babam İlteriş Kağanı (ve) annem İlbilge Katunu [(diğer Kök(Türklerin)] üzerinde tutup tahta oturtmuş/(tu) şüphesiz”
Keywords
Orhon Inscriptions, Köl Tigin, Bilge Kagan, Te?ri, kötürmek.