Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Nuh Doğan
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2018
Sayı	: 17
Sayfa	: 177-196
Doi	: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut249

Özet
Bu çalışma, Türkçede istem değiştirme stratejisinin nasıl işlediğini istem dil bilgisi açısından araştıran yazı dizisizinin ikincisidir. İstem değiştirimi, aynı istem bilgisini ve sözlüksel anlamı paylaşan bir fiilin çoğunlukla şekil bilgisel ve söz dizimsel süreçlerle kazandıkları, biri sözlüksel istem ve diğeri dil bilgisel istem olarak adlandırılabilecek en az iki farklı istem gerçekleşme biçiminin adıdır. Edilgenleştirme fiilin (sözlüksel) istem bilgisinde çoğunlukla azalmaya yol açan şekil bilgisel süreçlerden biridir. Bununla birlikte edilgenleştirmeninin fiilin istem bilgisinde meydana getirdiği tek istem değiştirim türü istem azaltmak değildir. Edilgenleştirmenin Türkçede kimi zaman fiilin istemini yeniden düzenlediği, kimi zaman da beklenilenin aksine fiilin istemini muhafaza ettiği, hatta dönüşlü fiillerin edilgenleştirilmesi sırasında fiilin istemini artırdığı görülür. Bununla birlikte Türkçede edilgenleştirme stratejisinin bütün fiil ve fiil sınıfları için düzenli bir biçimde işlediği söylenemez. Bazı fiil ve fiil sınıfları düzenli biçimde edilgenleştirilirken bazıları edilgenleştirilmeye ve istem değitirimine hiçbir şekilde izin vermez ya da belirli şekil bilgisel ve söz dizimsel koşullara bağlanır ve kısıtlanır. Bu çalışmada, Türkçe edilgenleştirme kısıtlılıklarının fiillerin mantıksal, söz dizimsel ve anlam bilimsel isteminden kaynaklandığı ileri sürülmüş, Türkiye Türkçesinde hangi fiil ve fiil sınıflarının hangi nedenlerle edilgenleştirilemediği ve kısıtlandığı istem dil bilgisi açısından tartışılmış, edilgenleştirmenin neden olduğu dört (4) farklı istem değiştirim türü belirlenmiştir. Edilgenleştirmenin söz dizimsel açıdan benzediği diğer çatı kategorileriyle ilişkisi betimlenmiş, edilgen yapıları benzer diğer yapılardan ayırt edebilecek birtakım anlam bilimsel genellemelere varılmıştır.

Anahtar Kelimeler
Türkçe fiiller, İstem, istem değiştirimi, edilgenleştirme, çift edilgenlik

Abstract
This study is the second of the writing series which investigates how the valency alternation strategy in Turkish works in terms of valency grammar. Valency alternation is the name of at least two different valency realization forms which can be called as lexical valency and grammatical valency, in which a verb that shares the same valency information and the same lexical meaning is often acquired by formative and syntactic processes. Passivization is one of the morphological processes that leads to a decrease in the lexical valecy information of verb. However, the only type of valency alternation that the passivization generates in the verbal valency information is not to reduce valency. It is seen that the passivation in Turkish sometimes reorganizes the valency of verb, and sometimes it keeps the valency of verb contrary to expectations, and even increases the valency of verb during passivation of the reflexive verbs. However, it cannot be said that the Turkish passivation strategy works regularly for all verb and verb classes. Some verb and verb classes are regularly passivated, while others do not allow for passivation or valency alternation, or they are bound and restricted to certain morphological and syntactic conditions.In this study, it has been suggested that Turkish passivization constraints stem from logical, syntactic and semantic valency of verbs. Which verbs and verb classes in Turkish which for reasons can not be passivizated and is limited are discussed in terms of valency grammar. Four (4) different types of valency alternation are identified which are caused by passivization. The relationship between the other voice categories in which the passivization resembles syntactically is described and some semantic generalizations have been achieved which can distinguish passive structures from other similar structures.

Keywords
Turkish verbs, valency, valency alternation, passivization, double passive