Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Hasan İsi
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2020
Sayı	: 21
Sayfa	: 15-38
Doi	: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut325

Özet
Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ya da ilgi çekici hale getirmek için eş anlamlı ya da birbirine zıt iki kavramın bir arada kullanılmasından ileri gelen ikilemeler, Türk dili tarihi açısından sahip olduğu örnekler göz önüne alındığında, metne sunduğu katkılar bakımından gelişkin ve işlenmiş bir dilin varlığını ortaya koymaktadır. Türk dilinin yazılı metinlerle takip edilebildiği çağlarından beri yoğun kullanım sıklığı içerisinde gerek sözlü gerekse de yazılı olarak anlatımın gelişimi ve akışı noktasında pekiştirme ve ahengi sağlama işleviyle bilinen ikilemeler, Eski Uygur Türkçesi döneminin de temel özelliklerinden biridir. Daha çok Budizm ve Manihaizm öğretileri temelinde sahip olunan dinî terminoloji içerisindeki yabancı dinî terimlerin dilde yaygınlaşmasında tercih edilen ikilemeler, dinî terminolojiye sunduğu katkılar açısından incelemeye değer bir dil olayıdır. Bu doğrultuda, Uygur Türklerinin Moğol hâkimiyeti altında oluşturdukları ve temelde Tibet Budizmine dayalı Tantrik Türk Budizmi içerisinde öneme sahip metinlerinden biri olan U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra bu çalışma ile ikilemeler açısından incelenmiş, eser yoluyla tespit edilen ikileme sayısının 42 olduğu anlaşılmıştır. U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra yoluyla tespit edilen ikilemeler, bu çalışmada eş anlamlı ikilemeler ve iştikaklı ikilemeler şeklinde 2 başlığa ayrılmış, ayrıca ses ve şekil bilgisi açısından incelenerek U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra özelinde Eski Uygur Türkçesi döneminin sahip olduğu dilin gelişkin ve işlenmiş olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler
Eski Uygur Türkçesi, İkilemeler, Tantrik Türk Budizmi, Etimoloji

Abstract
The hendiadyoin that come from using two synonyms or opposite concepts together to reinforce, strengthen or make meaningful, reveal the existence of a developed and processed language in terms of its contributions to the text, considering the examples it has in terms of Turkic language history. Since the times when the Turkic language can be followed with written texts, the hendiadyoins known for their intensification and harmony in the development and flow of expression both verbally and in writing are one of the basic features of the Old Uyghur Turkic period. Preferred hendiadyoins in the spreading of foreign religious terms in the language of religious terminology, which are mostly based on the teachings of Buddhism and Manichaism, is a language event worth examining in terms of its contributions to religious terminology. In this regard, U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra, which is one of the important texts of Uyghur Turks under Mongolian rule and basically in Tantric Turkish Buddhism based on Tibetan Buddhism, was examined in terms of hendiadyoins, and it was understood that the number of hendiadyoins determined by the work was 42. The hendiadyoin determined by U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra are divided into 2 titles in the form of synonyms and cognate hendiadyoins in this study, and by examining in terms of phonetics and morphology, it is tried to show that the language of the Old Uyghur Turkic period is developed and processed in U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra.

Keywords
Old Uyghur Turkic, Hendiadyoins, Tantric Turkish Buddhism, Etymology and U??i?a Vijaya Dhara?i Sutra