Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Zahide Efe
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2020
Sayı	: 21
Sayfa	: 107-128
Doi	: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut333

Özet
Klasik Türk edebiyatı geleneğinde eser veren şair ve yazarlar muhteva ve tür itibarıyla çok geniş bir yelpaze içerisinde eserler vermişlerdir. Bu geniş yelpaze içerisinde yer alan türlerden biri olan manzum sözlükler, herhangi bir dildeki kelimenin başka bir dil veya dillerdeki karşılığının manzum halde verildiği eserlerdir. Edebiyatımızda manzum sözlük yazma geleneği on beşinci yüzyılda başlamış ve yirminci yüzyıla kadar devam etmiştir. Bu eserler, şiirin müzikalitesi ve veznin ritmik akışkanlığından faydalanarak dil öğretimini kolaylaştırmak ve öğrenilen kelimelerin hafızada kalıcılığını sağlamak amacı ile kaleme alınmışlardır. Çoğunlukla sıbyan mekteplerinde okuyan çocuklar için yazılan bu türdeki eserlerde bazı gramer, bahir ve vezin bilgileri de yer almaktadır. Edebiyatımızda oldukça rağbet gören manzum sözlükler, daha çok Arapça-Türkçe, Farsça-Türkçe ve Arapça-Farsça-Türkçe şeklinde kaleme alınmakla birlikte Boşnakça, Rumca, Ermenice, Fransızca manzum sözlükler de yazılmıştır. Manzum olarak kaleme alınan sözlüklerden biri de Osman Vâfî Efendi tarafından 1288/1871-72 tarihinde Arapça-Farsça-Türkçe şeklinde üç dilli olarak yazılan Tuhfe-i Vâfî’dir. Eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmış 19 beyitlik bir giriş bölümü, beyit sayıları 4 ile 12 arasında değişen 41 kıt’adan oluşan sözlük kısmı ve eserin telif tarihinin bildirildiği “Târîh-i berây-ı ihtitâm” başlıklı yedi beyitlik hatime kıt’ası olmak üzere toplam 332 beyitten müteşekkildir. Eserde tekrarlarla birlikte 630 Türkçe, 710 Farsça, 780 Arapça olmak üzere yaklaşık 2120 civarı kelime veya kelime grubu bulunmaktadır. Bu çalışmada 19. yüzyılda kaleme alınan ve Arapça-Farsça-Türkçe üç dilli manzum bir sözlük olan Tuhfe-i Vâfî’nin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak eserin kıt’alarından bazılarının transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler
Klasik Türk Edebiyatı, Manzum Sözlük, Osman Vâfî, Tuhfe-i Vâfî.

Abstract
Poets and writers who have written in the classical Turkish literature tradition have produced works in a wide range of contents and genres. Verse dictionaries that are one of the genres in this wide spectrum, are works in which a word in a language or languages is given in verse. The tradition of writing verse dictionary in our literature started in the fifteenth century and continued until the twentieth century. These works have been written in order to facilitate language teaching by using the musicality of the poem and the rhythmic fluidity of the meter and provide the permanence of the learned words in memory. There are some grammar, bahir and meter information in this kind of works written mostly for children studying in primary schools. Verse dictionaries which are very popular in our literature, are written in Arabic-Turkish, Persian-Turkish and Arabic-Persian-Turkish as well as Bosnian, Greek, Armenian and French verse dictionaries are also written. One of the dictionaries in verse is Tuhfe-i Vâfî that was written by Osman Vâfî Efendi in three languages as Arabic-Persian-Turkish in 1288/1871-72. The work consists of 332 couplets involving a 19 couplet introduction section written in the mesnevi verse, a dictionary section of 41 verses with couplet numbers ranging from 4 to 12 and a seven-couplet hatime titled “Târîh-i berây-ı ihtitâm” where the copyright history of the work is reported. In the work there are approximately 2120 words or phrases with repetitions including 630 Turkish, 710 Persian, 780 Arabic. In this study by focusing on the shape and content features, the transcriptional text of some of the scarce works of Tuhfe-i Vâfî is given which is a verse dictionary in Arabic-Persian-Turkish language written in the 19th century.

Keywords
Classical Turkish Literature, Verse Dictionary, Osman Vafi, Tuhfe-i Vafi.