Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Ahmet Karaman  -
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2020
Sayı	: 23
Sayfa	: 101-108
Doi	: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut371

Özet
Eski Türk yazısı (runik / runiform) taşlara işlenmenin yanında kâğıtlar üzerinde de kullanılmıştır. Irk Bitig, kâğıda yazılı metin parçaları içerisinde kimi nitelikleriyle öne çıkmaktadır. Irk Bitig gerek diğer yazıt ve el yazmalarında görülmeyen kök ve gövde biçimlerle örülü söz varlığıyla gerekse de bünyesinde barındırdığı eşsiz anlatım yöntem ve teknikleriyle eski Türkçenin daha iyi anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu itibarla, Irk Bitig’in ırkları üzerine ayrıntılı incelemelerin yapılması önemli bir gerekliliktir. Çünkü kimi ırkların anlam dünyası ve bu ırklarda geçen kimi sözcüklerin yapısal durumu henüz tam anlamıyla çözülememiştir. Bunun bir sonucu olarak kimi ırklar üzerine yapılan tartışmalar günümüzde de devam etmektedir. Nitekim Irk Bitig’in 55. ırkı da araştırmacılar tarafından farklı biçimlerde okunup yorumlanmıştır. Özellikle 55. ırkta geçen atı yitiglig kelir ibaresi şimdiye dek tatmin edici biçimde açıklanamamıştır. Dahası yitiglig sözcüğünün yapısal ve anlamsal durumu oldukça ilgi çekicidir. Bu yazıda, yitiglig sözcüğünün etimolojisi ve anlamsal boyutları farklı bir bakış açısıyla yeniden ele alınmıştır. Elde edilen veriler ışığında Irk Bitig 55. ırk için yeni bir okuma ve anlamlandırma önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler
atı yitiglig kelir, *yit- sesteş kökü, Irk Bitig 55. ırk.

Abstract
Old Turkic script (runic / runiform) was used on papers as well as on stones. Irk Bitig stands out among the text pieces written on paper with some of its characteristics. Irk Bitig has an important place in the better understanding of old Turkic with its vocabulary built with root and derived forms that are not seen in other inscriptions and manuscripts, and with its unique expression methods and techniques. Therefore, it is an important necessity to make detailed examinations on the Irk Bitig’s ırks. Because the semantic world of some ırks and the structural status of some words used in these ırks have not been fully resolved yet. As a result of this, debates on some ırks still continue today. As a matter of fact, the 55th ırk of Irk Bitig was also read and interpreted by researchers in different ways. In particular, the phrase atı yitiglig kelir in the 55th ırk has not yet been explained satisfactorily. Moreover, the structural and semantic state of the word yitiglig is very interesting. In this article, the etymology and semantic dimensions of the word yitiglig are reviewed from a different perspective. In the light of the obtained data, a new reading and interpretation proposal was made for the 55th ırk of Irk Bitig.

Keywords
Yitiglig, atı yitiglig kelir, *yit- homonym root, the 55th ırk of Irk Bitig, {-(X)gl(X)g} suffix.