Dede Korkut Kitabında Geçen Butun Binmek ve Sıçrayıp Binmek Deyimleri Üzerine
(On The Expressions ‘Butun Binmek and Sıçrayıp Binmek’ in the Book of Dede Korkut
)
|
Yazar
|
:
Ercan Alkaya
-
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
|
|
Doi |
:
http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut376
|
|
|
Özet
Bulunduğu günden itibaren Türk dilinin ve kültürünün en temel kaynaklarından biri olma özelliğini kazanan Dede Korkut Hikâyeleri üzerine pek çok müstakil çalışma yapılmıştır. İlk okunduğu günden bugüne sağlam bir metin oluşturma noktasında önemli bir mesafe kat edilse de, gerek metnin yazım özelliklerinden kaynaklanan zorluklardan gerek eserin söz varlığının hem tarihî olarak pek çok katmanı barındırması ve hem de yer yer ağız özellikleri taşımasından dolayı tartışmalı kimi kelime ve ifadeler bulunmaktadır.
DKK'deki okunuşu ve anlamlandırılması üzerine farklı yaklaşım ve görüşler bulunan ifadelerden biri de “butun binmek”tir. DKK'yi Türkiye'de ve Türkiye dışında bütün olarak yayınlayan araştırmacıların farklı okuma ve anlamlandırma yaklaşımları olduğu gibi ayrıca “butun binmek” üzerine iki bağımsız araştırma kaleme alınmıştır. Okunuşu genellikle “butun binmek” olarak kabul gören ifadenin daha çok anlamlandırılması ve “butun” kelimesinin yapısı üzerinde farklı yaklaşımlar görülmektedir.
Bu çalışmada öncelikle Dresden ve Vatikan nüshasında geçen “butun binmek” ifadesi, metinde geçen bir diğer ata binme şekli olan "sıçrayıp binmek" ifadesi ile birlikte ele alınıp metinde geçtiği bağlam dikkate alınarak ortaya konmuş, ifade üzerine daha önceki çalışmalarda ortaya konulan görüş ve yaklaşımlar değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda butun binmek ifadesinin anlamlandırılması, “butun” kelimesinin yapısı ve anlamıyla ilgili görüş ve değerlendirmemiz, Dede Korkut hikâyelerinin en son bulunan ve 13. boyunu içeren Günbet nüshasındaki benzer bir kullanım da dikkate alınarak verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Dede Korkut Hikâyeleri, butun binmek, sıçrayıp binmek, yanın basa binmek
Abstract
A lot of independent studies conducted on the Dede Korkut Stories, which have become one of the most fundamental sources of Turkish language and culture since the day it was discovered. Although a significant progress has been made in creating a solid text since the first day it was read, there are some controversial words and expressions due to the difficulties arising from the writing features of the text and the vocabulary of the work has many layers historically, sometimes has dialect features.
One of the DKK’s expressions that has different approaches and views on its pronunciation and interpretation is “butun binmek”. There are different reading and interpretation of researchers who published the DKK as a whole in the Turkey and outside of the Turkey, as well as two independent studies on ‘butun binmek’ were written. Different approaches are seen mostly on the meaning of the expression whose pronunciation is generally accepted as "butun binmek" and the structure of the word "butun".
In this study, first of all, the expression "butun binmek" in the Dresden and Vatican manuscripts was discussed together with the expression "sıçrayıp binmek", another form of mounting to a horse in the text, and put forward considering the context in which it is mentioned in the text. The views and approaches put forward in previous studies on the expression were evaluated. At the end of the study, the meaning of the expression "butun binmek", our opinion and evaluation on the structure and meaning of the word "butun" are given in consideration of a similar usage in the Günbet manuscript, which contains the 13th story of the Dede Korkut stories.
Keywords
Dede Korkut Stories, butun binmek, sıçrayıp binmek, yanın basa binmek