Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Ahmet Karaman  -
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2021
Sayı	: 24
Sayfa	: 168-215
Doi	: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut412

Özet
Orhon yazıtları, diğer eski Türk yazıt ve el yazmalarından kimi farklılıklar içermektedir. Bu yazıtlarda kullanılan kimi yazı karakterleri, dil bilgisel yapılar, anlamsal çağrışımlar ve bağlam içerisinde geçen sözcükler söz konusu farklılıkları oluşturan kimi unsurlardır. Farklılıklarının yanında yazıt ve el yazmaları ortak unsurlar barındırmaktadır. Bu ortaklıklar bağlamında Orhon yazıtlarının söz varlığı açısından incelenmesi, bu yazıtların anlaşılmasında katkılar sunmaktadır. Kimi türemiş sözcüklerin kök biçimlerinin tespiti bu noktada önemli bir konudur. Yazıtların yazarları, türemiş biçimlerini kullandıkları sözcüklerin kök biçimlerinden haberdardılar. Bu tip kök biçimleri bağlam içerisinde yer almayıp türemiş biçimleri bulunan yapılara ileri öge denilmektedir. Bu yazıda, Orhon yazıtlarında görülen ileri ögeler tespit edilecektir. Bu tespit, Orhon yazıtlarının diğer yazıt ve el yazmaları ile söz varlığı açısından ortaklık ve bağlantılarının saptanmasına katkılar sunacaktır. Kök biçimlerin saptanması, Orhon yazıtlarının söz varlığı açısından zenginliğini anlamakta önemli bir yere sahiptir. Çalışmada, gövde biçim olarak belirlenen yapılar kök biçime ulaşıncaya kadar yapısal ve anlamsal açıdan çözümlenecektir. Bu çalışma, yazıt ve el yazmalarında sözcük türetiminin, sözcüklerin anlamsal boyutlarının, ses değişim ve gelişimlerinin ve o dönemde Türk dilinin lehçe farklılıklarının anlaşılmasına da katkılar sunacaktır. Ayrıca üzerinde durulan sözcüklerin derin etimolojik açıklamaları yapılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler
İleri Ögeler, Orhon Yazıtları, Söz Varlığı, Etimoloji.

Abstract
Orkhon inscriptions contain some differences from other old Turkic inscriptions and manuscripts. Some font character used in these inscriptions, grammatical structures, semantic connotations and words in context are some of the elements that make up these differences. Besides their differences, inscriptions and manuscripts have common elements. In the context of these partnerships, the examination of the inscriptions of Orkhon in terms of vocabulary contributes to the understanding of these inscriptions. At this point, determining the root forms of some derived words is an important issue. The authors of the inscriptions were aware of the root forms of the words in which they used their derived forms. Although this type of root forms are absent in the context, structures with derived forms are called forward element. In this article, forward elements seen in the Orkhon inscriptions will be determined. This determination will contribute to the determination of the partnership and connections of the Orkhon inscriptions in terms of vocabulary with other inscriptions and manuscripts. The determination of root forms has an important place in understanding the richness of the Orkhon inscriptions in terms of vocabulary. In the study, the structures determined as derived forms will be analyzed structurally and semantically until they reach the root form. This study will also contribute to the understanding of word derivation, semantic dimensions of words, voice changes and developments in inscriptions and manuscripts, and the dialect differences of the Turkic language in that period. In addition, deep etymological explanations of the mentioned words will be made.

Keywords
Forward Elements, Orkhon Inscriptions, Vocabulary, Etymology.