Bihiştî Ramazan’ın Mollâ Câmî’nin Mu?ammâ-i Sagîr Adlı Risalesine Yazdığı Şerh: Şerh-i Manzûme-i Mu?ammâ
(Commentary Written by Bihiştî Ramazan on Mollâ Câmî's Mu'ammâ-i Sagîr: Şerh-i Manzûme-i Mu'ammâ )

Yazar : Tolga Öntürk    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2022
Sayı : 29
Sayfa :
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut517
    


Özet

Molla Abdurrahman Câmî (d. 1492), one of the most important names of the literary and cultural atmosphere that reached its peak in Herat with Hüseyin Baykara and Ali Şîr Nevâyî, is a great poet who influenced Turkish literature. Câmî, who is said to have over forty-five works, left considerable traces in both Iranian literature and Turkish literature developing in Anatolia with his works on mysticism, literature, rhetoric and religious sciences. Mollâ Câmî, who was shown great interest and respect by the Ottoman sultans, was also accepted as a master by Turkish poets. So much so that the people in the Câmî's assembly were complimented in Anatolia. Many of our poets took pride in presenting themselves as Câmî's peerage, and according to the biographies, six poets wrote poems under the pseudonym "Câmî" in the Ottoman field. Nazires were written on the ghazals of Molla Câmî, his masnavis and works were annotated and translated by Turkish poets and commentators. It is possible to see the influence of Mollâ Câmî in many works of different genres written in Turkish literature. Risâle-i Kübrâ der-Mu?ammâ (Hilye-i Hilel) and Risâle-i Sagîr der-Mu?ammâ, which he wrote especially in the field of enigma, are among the works that have been annotated by Turkish commentators. Bihişti Ramazan Efendi (d. 1571) is one of the poets who wrote an annotation to Mollâ Câmî's enigmatic treatise named Risâle-i Sagîr der-Mu?ammâ. This concise treatise, in which the definition and methods of the enigma are briefly introduced, is an abbreviated form of Câmî's great enigma treatise, with its details removed, tidy, concise and concise. In this article, the work named Şerh-i Manzûme-i Mu?ammâ written by Bihişti Ramazan for this treatise is introduced and the transcript of the work is given.



Anahtar Kelimeler

Mollâ Câmî, enigma, commentary, Bihişti Ramadan, divan literature



Abstract

Hüseyin Baykara ve Ali Şîr Nevâyî ile Herat’ta doruk noktasına ulaşan edebî ve kültürel atmosferin en önemli isimlerinden olan Mollâ Abdurrahman Câmî (ö. 1492), Türk edebiyatına tesir etmiş büyük bir şairdir. Kırk beşin üzerinde eseri bulunduğu söylenen Câmî tasavvuf, edebiyat, belagat ve dinî ilimler hakkında yazdığı eserlerle gerek İran edebiyatında gerekse Anadolu’da gelişen Türk edebiyatında hatırı sayılır izler bırakmıştır. Osmanlı sultanları tarafından büyük ilgi ve saygı gösterilen Mollâ Câmî, Türk şairleri tarafından da üstâd olarak kabul edimiştir. Öyle ki Câmî’nin meclisinde bulunan kimselere Anadolu’da iltifat edilmiştir. Pek çok şairimiz kendini Câmî’nin peyrevi olarak göstermekle övünmüş, hatta tezkirelere göre Osmanlı sahasında altı şair “Câmî” mahlasıyla şiirler kaleme almıştır. Câmî’nin gazellerine nazireler yazılmış, mesnevileri ve eserleri Türk şair ve şârihler tarafından şerh ve tercüme edilmiştir. Türk edebiyatında yazılan farklı türlerdeki pek çok eserde Mollâ Câmî’nin tesirini görmek mümkündür. Onun özellikle muamma alanında yazdığı Risâle-i Kübrâ der-Mu?ammâ (Hilye-i Hilel) ve Risâle-i Sagîr der-Mu?ammâ adlı muamma risaleleri de Türk şârihler tarafından şerh edilen eserlerdendir. Bihiştî Ramazan Efendi (ö. 1571) de Mollâ Câmî’nin Risâle-i Sagîr der-Mu?ammâ isimli muamma risalesine şerh yazan şairlerdendir. Muammanın tanımının ve usullerinin kısaca tanıtıldığı bu muhtasar risale, Câmî’nin büyük muamma risalesinin detaylarının ve ayrıntılarının çıkarılmış, derli toplu, öz ve mücmel bir hâle getirilerek kısaltmış şeklidir. Bu makalede Bihiştî Ramazan’ın bu risaleye yazdığı Şerh-i Manzûme-i Mu?ammâ isimli eser tanıtılmış ve eserin çeviriyazısına yer verilmiştir.



Keywords

Mollâ Câmî, muamma, şerh, Bihiştî Ramazan, divan edebiyatı