Coğrafya Terimleri Sözlüğü Olarak Divanü Lugati’t-Türk
(Divanu Lugati’t-Turk As A Dictionary Of Geography Terms
)
|
Yazar
|
:
Mehmet Turgut Berbercan
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2017
|
|
Sayı |
:
12
|
|
Sayfa |
:
1-12
|
|
Doi |
:
http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut6
|
|
|
Özet
Divanü Lugati’t-Türk, içerdiği dil malzemesi bakımından Türk dili ve edebiyatının asıl kaynakları içinde bulunan; Türk filolojisi, tarihi, folkloru ve coğrafyası için çok büyük önem arz eden ansiklopedik bir sözlüktür. Eserde düzen sırası içinde anlamları verilen sözcüklerin, dikkat çekici olarak, Türk adbilimi için çok özel bir önemi vardır; Türk kültürüne ait çeşitli şubelerin, eski Türk dünyasının anlaşılmasını sağlayan ve muhtelif cepheleriyle tesiri bugüne kadar uzanan bir çok sosyal, iktisadî, etnolojik, folklorik, coğrafî vs. unsurun genel hatlarıyla terminolojisi gözler önüne serilmiştir. Bu çalışmada, Divanü Lugati’t-Türk’te tanımlanan terminolojiler arasında müstakil bir terminolojik sözlük oluşturan Türk coğrafya terimleri incelenmiş, bazı terimler üzerine etimolojik ve morfolojik açıklamalar yapılarak Türklerin kullandığı eski coğrafya terimlerine ışık tutulmuştur. Bu terimlerin Türk adbilimi açısından bilhassa toponimlerin (örneğin dağ, tepe, bel, sırt isimleriyle ilgili oronimler; çay, dere, nehir isimleriyle ilgili hidronimler vs.) anlaşılmasında büyük önemi vardır.
Anahtar Kelimeler
Divanü Lugati’t-Türk, sözlük, coğrafya, terminoloji
Abstract
Diwan Lugat at-Turk is one of the basic source of Turkish language and literature from the point of its glossal materials. Also it is a very important encyclopedic dictionary for Turkish philology, history, folklor and geography. Conspicuously, the words in it given according to a certain order have a special importance for Turkish onomastics. Besides, the terminology of various components such as social, economical, ethnological, folkloristic, geographical etc. elements which are effective today from different perspectives, are revealed in detail. On the side, these elements are providers to understand assorted branches of Turkish culture and old Turkish world. In this work, Turkish geography terms as a unit dictionary in the terminologies of Diwan are analysed and some terms are clarified etymologically and morphologically. Hereby the old geography terms of Turks are illuminated. These terms have extensive significance with regards to Turkish onomastics, especially in order to determine the toponyms (ex. oronyms like names of mountains, hills, ridges, crests etc. or hidronyms like names of branch, brook, river etc.).
Keywords
Divanu Lugati’t-Turk, dictionary, geography, terminology