Kumuk Bilmecelerinde Tekrar Grupları Üzerine
(On Repetition Groups in Kumuk Riddles )

Yazar : Erol Öztürk    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2024
Sayı : 35
Sayfa : 42-57
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut632
    


Özet

Repetition groups, which are handled with names such as reduplication, replication, and running in Turkish language research, are structures that attract attention with their various functions in syntax. They appear in different forms and arrangements to enrich vocabulary and add harmony to speech. Although important studies have been carried out on the principles of the arrangement of repetition groups and their richness of meaning, their place in the language is not fully clarified. In scientific works, repetition groups generally consisting of two words have been examined. There is no comprehensive study on those with more than two elements. Comparative studies on repetition groups in the historical and current branches of the Turkish language have not yet been conducted. Examining repetition groups, which have numerous examples in different structures in dialects, accents, and branches of the Turkish language, will make a significant contribution to syntax and semantics. Comparative studies between historical and contemporary dialects of Turkish are important in terms of revealing the sequence principles and richness of meaning of repetition groups from Old Turkish to the present day. This study was conducted with samples obtained by scanning riddles compiled from Dagestan Kumyks. Riddles, a rich genre of Kumuk folk literature, contain rich examples of repetition groups. Kumuk Turkish is a dialect belonging to do Kipchak group. It also contains some features of Oghuz Turkish. In the article, the repetition groups in the work called Kumuk Halk Çeçegen Yomakları were identified and examined in terms of sequence structure and vocabulary. In addition, the similar and different aspects of the identified word groups between Turkey Turkish and Kumuk Turkish were compared.



Anahtar Kelimeler

Kumuk, riddle, repeated groups



Abstract

Türk dili araştırmalarında ikileme, ikizleme, koşma gibi adlarla ele alınan tekrar grupları söz diziminde çeşitli görevleriyle dikkat çeken yapılardır. Söz varlığını zenginleştirmek ve söze ahenk katmak için farklı yapı ve dizilişle karşımıza çıkarlar. Tekrar gruplarının diziliş ilkeleri ve anlam zenginlikleri üzerine önemli çalışmalar yapılmış olsa da dildeki yerleri tam olarak aydınlatılmış sayılmaz. Kaynak eserlerde genellikle iki kelimeden oluşan tekrar grupları ele alınmıştır. İkiden fazla unsuru olanlar üzerine derli toplu bir çalışma yoktur. Türk dilinin tarihi ve bugünkü kollarında tekrar grupları konusunda karşılaştırmalı çalışmalar da henüz yapılmamıştır. Türk dilinin lehçe, şive ve ağızlarında farklı yapılarda sayısız örnekleri olan tekrar gruplarının incelenmesi söz dizimi ve anlam bilimine önemli katkı sağlayacaktır. Türkçenin tarihi ve çağdaş lehçeleri arasında yapılacak karşılaştırmalı çalışmalar Eski Türkçeden günümüze kadar tekrar gruplarının diziliş prensiplerini ve anlam zenginliklerini ortaya çıkarmak bakımından önemlidir. Bu çalışma Dağıstan Kumuklarından derlenen bilmecelerden taranarak elde edilen örneklerle yapılmıştır. Kumuk Türkçesi Kıpçak grubuna mensup bir şivedir. Oğuz Türkçesinin bazı özelliklerini de bünyesinde barındırır. Kumuk halk edebiyatının zengin bir türü olan bilmeceler tekrar gruplarının zengin örneklerini barındırmaktadır. Yazıda Kumuk Halk Çeçegen Yomakları adlı eserdeki tekrar grupları tespit edilerek diziliş yapı ve söz varlığı açısından incelenmiştir. Ayrıca tespit edilen kelime gruplarının Türkiye Türkçesiyle Kumuk Türkçesi arasındaki benzer ve farklı yönleri karşılaştırılmıştır.



Keywords

Kumuk, bilmece, tekrar grupları