Porto - Demo Blog 5

Serial verb structures are generally a syntactic/grammatical technique frequently seen in certain languages in the world. Serial verb structures are particularly notable in the languages of West Africa, Southeast Asia, and Tibet. Serial verb structures are defined narrowly in the literature as “monoclausal consruction consisting of two or more verbs, with no argument-predicate (valency) relation between the verbs and no syntactic linking element (Haspeltmath, 2024; 2016). In the field of Old Uyghur, during the translation activities of Buddhist texts into Old Uyghur, many serial verb structures entered Old Uyghur through one-to-one translation from Chinese, where serial verb structures were frequently used, especially due to their typological features. Although it is not a syntactic technique in Old Uyghur religious texts, serial verb structures were frequently used as a form and technique of discourse. For this reason, many serial verbs are encountered in Old Uyghur. However, serial verbs fell out of use in Karakhanid Turkish and later periods, but it is seen that this borrowed discourse technique remained in Karakhanid Turkish through lexicalization. In Dîvânu Lugâti’t-Turk, some serial verbs that became elements of Karakhanid Turkish vocabulary through the lexicalization of serial structures were recorded. Kaşgarlı gives some examples of the sentences below such as arı-yowdı “cheat”, kurdı-yowdı “share”, urdı-tokıdı “beat”, ewürdi-tewürdi “turn”, kargadı-arkadı “defame” and in the explanations within the article, he states that one of the components is the main one and the other is dependent on it, and points out that such structures have become lexicalized. Kaşgarlı, in particular, points out that such structures are not Oghuz, and that the Oghuz express this with a single verb. These expressions indicate that they are remnants of serial verb structures that survived from Old Uyghur to Karakhanid Turkish. Although such serial verb structures are defined as reduplication in Old Uyghur studies, this approach does not agree with language and linguistics studies and findings in world. In this study, the serial verb remnants from Old Uyghur in DLT, the distinction between reduplication and serial verbs, and the basic features of serial verb structures and their lexicalization processes will be emphasized..

Dîvânu Lugâti't-Türk, Karakhanid Turkish, serial verbs, verb compounds, lexicalization.

Seri fiil yapıları genellikle dünyada belirli dillerde sıklıkla görülen söz dizimsel/ dil bilgisel bir tekniktir. Seri fiil yapıları özellikle Batı Afrika ve Güney-doğu Asya, Tibet dillerinde dikkat çekmektedir. Seri fiil yapıları, alan yazında dar kapsamlı bir tanımla “fiiller arasında hiçbir üye-yüklem (istem) ilişkisinin ve hiçbir söz dizimsel bağlayıcı unsurunun bulunmadığı, iki ve daha fazla fiilden oluşan tek cümle/yüklem yapıları (Haspeltmath, 2024; 2016) şeklinde tanımlanır. Eski Uygurca sahasında Budist metinlerin Eski Uygurcaya tercüme faaliyetleri sırasında seri fiil yapılarının özellikle tipolojik özelliklerinden dolayı sıklıkla kullanıldığı Çinceden birebir çeviri yoluyla Eski Uygurcaya girdiği görülür. Eski Uygurca dini metinlerinde bir söz dizimsel teknik olmamakla birlikte bir söylem biçimi ve tekniği olarak seri fiil yapılarına sıklıkla başvurulmuştur. Eski Uygurcada bu nedenle birçok seri fiile rastlanır. Karahanlı Türkçesi ve sonraki dönemlerde seri fiiller yaygın kullanımdan düşmesine karşın bu ödünçleme söylem tekniğinin Karahanlı Türkçesinde sözlükselleştiğinden çeşitli kalıntıları bulunmaktadır. Sözlükselleşen ve Karahanlı Türkçesi söz varlığı unsurlarına dönüşen kimi seri fiiller Dîvânu Lugâti’t-Türk’te (DLT) kayıt altına alınmıştır. Kaşgarlı aşağıdaki cümlelerde geçen ardı-yowdı, kurdı-yowdı, urdı-tokıdı, ewürdi-tewürdi, kargadı-arkadı gibi bazı örnekler verir ve madde içi açıklamalarında bileşenlerinden birinin asıl, diğerinin ona bağlı olduğunu ifade ederek bu gibi yapıların sözlükselleşmiş olduğuna ve fiillerin birlikte kullanıldığına değinir. Kaşgarlı, özellikle bu gibi yapıların Oğuzca olmadığını, Oğuzların bunu tek fiille ifade ettiğini aktarır. Kaşgarlı’nın ifadeleri, bu yapıların Eski Uygurcadan Karahanlı Türkçesine varlığını sürdüren seri fiil yapılarının kalıntıları olduğunu işaret etmektedir. Her ne kadar seri fiil yapıları Eski Uygurca araştırmalarında ikileme olarak tanımlansa da bu yaklaşım dünya dil ve dil bilim araştırmaları ve bulgularıyla uyuşmaz. Bu çalışmada DLT’de Eski Uygurcadan kalan seri fiil kalıntıları, ikileme ve seri fiil ayrımı, seri fiil yapılarının temel özellikleri ve sözlükselleşme süreçleri üzerinde durulacaktır

Dîvânu Lugâti’t-Türk, Karahanlı Türkçesi, seri fiiller, fiil birleşikleri, sözlükselleşme