Dejeneratif Zamanda Basat
(Basat in Degenerative Time )

Yazar : Ramil Aliyev    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 30
Sayfa :
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut421
    


Özet

"Basat Tepegöz'ü öldürdüğü boy"un mitolojik arsası çok eskidir. Bu olay örgüsü "Oğuz Kağan" destanında bir kurt ışınından hamile kalan Ay Hatun'un motivine dayanıyor ve Basat'ın Tepegöz'ü öldürmesinin motivi Oğuz'un Kıat'ı öldürme olay örgüsünün oluşumunu etkiledi. Animizm, fetişizm, totemizm ve antropomorfizm gibi ilkel inançlar, yanı sıra Gök Tanrı'dan önceki dünya görüş ve diğer dini tasavvurlar boyun metnine yansıdı. Gri Kurt gibi Basat da Ağaç Tanrı'nın yardımıyla sarı ışın (Güneş) şeklinde Dünya'ya inmiş ve Toprak'tan yaratılmıştır. Basat ve Tepegöz mitinin tarihi antik çağlara dayanmaktadır. Bu, antik dönemin zamanı dejeneratif zamandan kaynaklanmaktadır. Basat ve Tepegöz, mitin kahramanları olarak mitolojik bilinçte oluşmuş, İyilik ve Kötülük mücadelesinin arka planına karşı antropomorfize edilmiştir. En eski zamanlarda Basat ve tek gözlü dev, ilk yaratılışta aynı cinsten bir güç olarak ortaya çıktı ve aralarındaki ilk mücadele, kötülük ve kötülük arasındaki mücadele şeklinde eski insanların tasavvurlarında kaldı. Basat ile Tepegöz arasındaki mücadelenin temelinde ilk kez kötülüğün doğuşu, kötü ortamın yaratılması ve kötü ile kötü arasındaki mücadele yer alıyor. En eski nifolojik dönemlerde Basat'ın Kötü İçeriği, tarihsel-mitolojik dönemde Basat'ın İyi İçeriğine, ardından Basat, Güneş, Aslan ve Kaba Ağaç kökenli bir kahramana dönüştürülmüştür. Tepegöz ise mitte isimsiz kaldı ve bu nedenden boyda da zahirî adıyla işaretlendi. Destanda Basat ve Tepegöz savaşı, alt mitolojik katta yaşanan mücadeleyi yansıtır. Çünkü tarihi insanların kafasında Tepegöz'ün bu dünyada yaşaması saçmadır. Dolayısıyla anlatıcı bu savaşı dejeneratif zamana dönüştürür ve destanın şiirselliğinin yardımıyla bu savaşı bu dünyadaki savaş gibi hayal etmek için bir zemin oluşturur. Bu nedenle dejeneratif zaman boyda çoğu zaman fark edilmez, kahramanların dünyevi olarak tasavvur edilmesi açısından mitolojik zamanla bağlantı kopar ve mitolojik zaman alt katta kalır. Bu nedenle Basat ve tek gözlü dev hakkındaki antik mitler unutulmuş, yerini Basat ve Tepegöz ile ilgili tarihi rivayetlere bırakmıştır. Bu rivayetler daha çok "Basat Tepegöz'ü Öldürdüğü boy"un oluşumunda yer alır. Tabi bu rivayetlere Peri kızı, Sarı Çoban ve Tepegöz negatif karakterleri de ekleniyor. Ancak mitte Peri Kızı, Sarı Çoban gereksizdir, çünkü ilk tasavvurlarda cinsel ilişki kavramı yoktu ve Şer Tepegöz'ü doğdu. Bu nedenle Basat ile Tepegöz arasındaki mücadelenin birkaç kat olduğu söylenebilir. Birinci kat Şer ve Şer'in mücadelesi dönemi, ikinci kat Basat ile tek gözlü devin mücadelesi, üçüncü kat ise Basat ve Tepegöz'ün mücadelesi dönemidir. Üçüncü kat eskatolojiktir. Bu dönem, Basat'ın o dönemde yeni bir Şer güç olarak ortaya çıkan Deccal ile savaşı olarak da görülebilir. Deccal, dini inançlarda da tek gözlü olarak tasavvur edilmektedir.



Anahtar Kelimeler

Albarstı, Basat, Tepegöz, dejeneratif zaman, Oğuz, Kaba Ağaç, aslan, Güneş



Abstract

The mythological plot of the "Chapter where Basat kills Cyclopes" is very old. This plot is based on the motive of Ay Khatun, who became pregnant through the ray of a wolf in the epos "Oguz Khagan", and the motive of Basat's killing of Cyclopes influenced the formation of the plot of murdering of Kiat by Oghuz. Primitive beliefs such as animism, fetishism, totemism, and anthropomorphism, as well as worldviews before the Heavenly God (Goy Tanri) and other religious ideas, were reflected in the boy. Like the Bozgurd, Basat descended to Earth in the form of a yellow ray (Sun) with the help of the Tree God (Aghaj Tanri), and was created from the Earth. The history of the myth of Basat and Cyclopes dates back to ancient times. The period of this ancient times is related to the degenerative time. Basat and Cyclopes were formed in the mythological consciousness as heroes of myth, and anthropomorphized against in the background of the struggle of the Good and Evil. In very ancient times, Basat and the great monster appeared in the first creation as a force of the same kind, and the first struggle between them remained in the imagination of the ancient people in the form of the struggle between the Evil and Evil. For the first time, the birth of the Evil, the creation of an evil environment, and the struggle between the Evil and Evil are at the root of the struggle between Basat and Cyclopes. In the most ancient mythological times, the evil content of Basat was transformed into the good content of Basat in historical-mythological time, and then Basat was transformed into a hero of the Sun, Lion and Rough Tree (Gaba Aghaj) origin. Cyclopes, on the other hand, is unnamed in the myth, so it is marked by its external name in the chapter. In the epos, the battle of Basat and Cyclopes reflects the struggle that took place in the lower mythological layer. Because in the minds of historical people, it is absurd for Cyclopes to live in this world. Therefore, the narrator of the epos transforms this struggle into a degenerative time, and with the help of the poetics of the epos, creates a background for imagining this struggle as a battle in this world. For this reason, the degenerative time is often not noticeable in the chapter, the connection with the mythological time is broken in terms of the worldly imagination of the heroes, and the mythological time remains at the bottom. Therefore, the ancient myths about Basat and the giant cyclopes are forgotten, and are replaced by historical legends about Basat and Cyclopes. These legends are mostly involved in the formation of the "Chapter where Basat kills Cyclopes". Indeed, the negative characters of the Fairy Girl (Pari Gyz), Yellow Shepherd (Sary Choban) and Cyclopes are added to these legends. But in the myth, the Fairy Girl and the Yellow Shepherd are unnecessary, because in the early imaginations there was no concept of sexual intercourse, and Cyclopes was given birth by the Evil. Therefore, it can be said that the struggle between Basat and Cyclopes has several layers. The first layer is the period of the struggle of the Evil and Evil, the second layer is the period of the struggle of Basat and the monster, and the third layer is the period of the struggle of Basat and Cyclopes. The third layer is eschatological. This period can also be seen as Basat's battle with the Dajjal, who emerged as a new evil force at of that time. The Dajjal is also seen as one-eyed in religious beliefs.



Keywords

Albarstı, Basat, Cyclopes (Tepegoz), degenerative time, Oghuz, Rough Tree (Gaba Aghaj), lion, Sun