Uygur Kağanlığı’nın İlk Dönemlerinde Soğd Varlığı (Uygur Kağanlığı Yazıtlarına Göre)
(The Exıstence of Soğd In The Early Periods of Uighur Khanate (According To The Inscriptions Of Uighur Khanate)
)
|
Yazar
|
:
Erhan Aydın
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2017
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
1-8
|
|
Doi |
:
http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut90
|
|
|
Özet
Soğdluların Orta ve İç Asya’daki diğer halklarla olan ilişkileri gibi I. ve II. Türk kağanlıkları ile Uygur Kağanlığı’yla da ilişkilerinin olduğu bilinmektedir. Uygur Kağanlığı’nın ilk dönem yazıtlarından olan ve daha çok II. Türk Kağanlığı’nın yıkılışı ve İç Asya bozkırlarında egemenlik elde etme mücadelelerini anlatan Tes, Tariat ve Şine Usu yazıtlarında, doğrudan Manihaizm ile ilgili kayıt bulunmamaktadır. Ancak Tariat ve Şine Usu yazıtlarında Soğdluların adı geçmekte ve bu halkın Uygurlar üzerinde etkisi olduğu anlaşılmaktadır.
Bu makalede, I. ve II. Türk kağanlıklarında Soğdluların etkisine değinildikten sonra Uygur Kağanlığı yazıtlarından Tariat ve Şine Usu’da Soğdluların adının geçtiği yerler değerlendirilmiştir. An Lushan ??? isyanıyla başlayan Uygur–Tang yakınlaşması ve dolaylı da olsa, bu isyan sonucunda, Manihaizmin Uygurları etkilemeye başlaması üzerinde de durulmuştur. Makalede değinilen bir diğer konu ise Şine Usu Yazıtı’nda geçen Baybalık kentinin yapılış amacıdır.
Anahtar Kelimeler
Soğdlular, Türk Kağanlıkları, Uygur Kağanlığı, Manihaizm, Bögü Kağan.
Abstract
It is known that the Soğd people had connections with the 1st and 2nd Turkic Khanates along with the Uighur Khanate, as they had connections with other peoples in the middle and central Asia. Being among the early inscriptions of the Uighur Khanate and mostly narrating the collapse of 2nd Turkic Khanate and struggles over claiming sovereignty in the steppes of the central Asia, the inscriptions of Tes, Tariat and Şine Usu do not contain a direct reference to Manichaeism. However, the name of the Soğd people is mentioned in the inscriptions of Tariat and Şine Usu, and it is understood that this people had and influence over the Uighur.
In this article, after mentioning the influence of the Soğd people over the 1st and 2nd Turkic Khanates, the places where the name of the Soğd people are mentioned in the Tariat and Şine Usu, which are among the inscriptions of the Uighur Khanate, have been evaluated. The convergence of Uighur–Tang starting with the rebellion of An Lushan ???; and as a result of this rebellion the influence of Manichaeism over the Uighurs, though indirectly, has also been discussed. Another subject argued in the article is the purpose of building the town of Baybalık, which is referred to in the Inscription of Şine Usu.
Keywords
Soğd, Turkic Khanates, Uighur Khanate, Manichaeism, Bögü Khan